1. Ymhen ysbaid o dair blynedd, daeth yn hysbys i Jwdas a'i wŷr fod Demetrius fab Selewcus wedi hwylio i mewn i borthladd Tripolis gyda byddin gref a llynges,
2. a'i fod wedi meddiannu'r wlad ar ôl lladd Antiochus a'i ddirprwy Lysias.
3. Yn awr yr oedd dyn o'r enw Alcimus, a fu gynt yn archoffeiriad ond a'i halogodd ei hun o'i wirfodd yn amser y gwrthryfel. Sylweddolodd hwn nad oedd ffordd yn y byd iddo'i achub ei hun na chyrchu'r allor sanctaidd bellach,
4. a thua'r flwyddyn 151 aeth at y Brenin Demetrius, gan ddwyn iddo goron aur a changen palmwydden, yn ogystal â rhai o'r canghennau olewydd arferol o'r deml. Bu'n ddistaw y dydd hwnnw,
5. ond cafodd gyfle i hybu ei amcan ynfyd ei hun pan alwyd ef gerbron ei gyngor gan Demetrius a'i holi am agwedd a bwriad yr Iddewon. Ei ateb oedd:
6. “Y mae'r Iddewon hynny a elwir yn Hasideaid, sydd dan arweiniad Jwdas Macabeus, yn porthi ysbryd rhyfel a therfysg ac yn gwrthod gadael i'r deyrnas gael llonyddwch.
7. O ganlyniad, a minnau wedi f'amddifadu o fraint fy nhras (yr wyf yn cyfeirio, wrth gwrs, at yr archoffeiriadaeth), yr wyf wedi dod yma'n awr,
8. yn gyntaf, fel un sy'n wir awyddus i amddiffyn hawliau'r brenin, ac yn ail, fel un sy'n amcanu at les ei gyd-ddinasyddion; oherwydd o ganlyniad i fyrbwylltra'r rheini y cyfeiriais atynt y mae ein hil gyfan yn dioddef yn enbyd.
9. Ystyria dithau, O frenin, bob un o'r pethau hyn yn fanwl, a gwna ddarpariaeth ar gyfer ein gwlad a'n hil warchaeëdig, yn unol â'r caredigrwydd a'r hynawsedd sydd ynot tuag at bawb;
10. oherwydd tra bydd Jwdas ar dir y byw, ni all fod heddwch yn y deyrnas.”
11. Wedi hyn o araith gan y dyn hwnnw, buan iawn y llwyddodd y Cyfeillion eraill, a oedd yn elynion i achos Jwdas, i chwythu dicter Demetrius yn wenfflam.
12. Ar ei union dewisodd Nicanor, cyn-gapten catrawd yr eliffantod, a'i benodi'n llywodraethwr Jwdea; anfonodd ef ymaith
13. dan orchymyn i ladd Jwdas ei hun, i wasgaru ei ddilynwyr ac i sefydlu Alcimus yn archoffeiriad yn y deml fawr.
14. Chwyddwyd byddin Nicanor gan heidiau o ffoaduriaid cenhedlig o Jwdea a oedd wedi dianc rhag Jwdas; tybient mai elw iddynt hwy fyddai trychinebau a thrallodion yr Iddewon.
15. Pan glywodd yr Iddewon am ymgyrch Nicanor ac ymosodiad y Cenhedloedd, aethant ati i daenellu pridd ar eu pennau eu hunain ac i ymbil ar yr Un a sefydlodd ei bobl am byth a sydd bob amser yn barod i'w amlygu ei hun er cymorth i'w genedl etholedig.
16. Ar orchymyn eu harweinydd cychwynasant oddi yno ar eu hunion a tharo ar y gelyn ger pentref Adasa.
17. Simon, brawd Jwdas, oedd yr un a aeth i'r afael â Nicanor, ond o achos dyfodiad disymwth y gelyn fe gollodd dir o ryw gymaint;
18. er hynny, pan glywodd Nicanor am wrhydri Jwdas a'i wŷr, ac am eu dewrder wrth frwydro dros eu gwlad, dechreuodd ofni nad tywallt gwaed oedd y ffordd i ddwyn yr ymrafael i ben.
19. Gan hynny, anfonodd Posidonius, Theodotus a Matathias i roi a derbyn deheulaw mewn heddwch.
20. Fe astudiwyd eu cynigion yn fanwl, ac o'u hysbysu i'r bobl gan eu harweinydd a chael pleidlais unfrydol, derbyniwyd y cytundeb.
21. Yna pennwyd dydd i'r arweinwyr gyfarfod ar wahân; daeth cerbyd yn ei flaen o'r naill ochr ac o'r llall, a gosodwyd seddau.
22. Yr oedd Jwdas wedi gosod gwŷr arfog yn barod yn y mannau manteisiol, rhag ofn rhyw ddichell sydyn gan y gelyn; ond cawsant drafodaeth bwrpasol.
23. Bu Nicanor yn aros yn Jerwsalem, ac ni wnaeth ddim o'i le; yn wir, fe ollyngodd ymaith yr heidiau o bobl oedd wedi ymgynnull ato.
24. Cadwodd Jwdas wrth ei ochr yr holl amser; yr oedd wedi cymryd at y dyn.
25. Anogodd ef i briodi ac i fagu plant; priododd yntau, cafodd lonyddwch a phrofi bywyd cyffredin.
26. Pan welodd Alcimus y cyfeillgarwch oedd rhyngddynt, cymerodd gopi o'r cytundeb a wnaethpwyd, a mynd at Demetrius a haeru bod bwriadau Nicanor yn groes i rai'r llywodraeth; oherwydd yr oedd wedi penodi Jwdas yn ddarpar-Gyfaill, ac yntau'n gynllwyniwr yn erbyn y deyrnas.
27. Enynnwyd dicter y brenin, a chythruddwyd ef gymaint gan athrodau'r dyn cwbl ddrygionus hwnnw nes iddo ysgrifennu at Nicanor, gan ddweud ei fod yn anfodlon iawn ar y cytundeb, a'i orchymyn i anfon Macabeus yn garcharor i Antiochia ar unwaith.
28. Parodd y neges hon ddryswch i Nicanor; yr oedd yn wrthun ganddo ddiddymu cytundeb â dyn oedd heb wneud unrhyw gamwedd.
29. Ond gan na allai weithredu'n groes i'r brenin, gwyliodd am gyfle i gyflawni'r cyfarwyddyd trwy ystryw.
30. Ond sylwodd Macabeus fod Nicanor yn fwy garw yn ei ymwneud ag ef a bod ei agwedd arferol yn llai cwrtais, a chan farnu nad oedd y garwedd hwn yn argoeli'n dda, casglodd nifer helaeth o'i ddilynwyr ynghyd ac ymguddio o olwg Nicanor.
31. Pan ddarganfu hwnnw fod Jwdas wedi cael y blaen yn deg arno, aeth i'r deml fawr a sanctaidd ar yr awr pan oedd yr offeiriaid yn offrymu'r aberthau arferol, a gorchymyn iddynt drosglwyddo'r dyn iddo.
32. Pan aethant hwy ar eu llw na wyddent lle'n y byd yr oedd y dyn a geisiai,
33. estynnodd ef ei law dde tua'r deml a thyngodd fel hyn: “Os na throsglwyddwch Jwdas imi yn garcharor, fe dynnaf i'r llawr y cysegr yma o'r eiddo eich Duw, dymchwelaf yr allor a chodaf yn y man hwn deml i Dionysus a fydd yn tynnu llygaid pawb.”
34. Ac â'r geiriau hynny aeth ymaith; ond estynnodd yr offeiriaid eu dwylo i'r nef a galw â'r geiriau hyn ar yr Un sydd bob amser yn brwydro dros ein cenedl:
35. “Ti Arglwydd, nad wyt yn amddifad o ddim, gwelaist yn dda osod teml dy breswylfod yn ein plith ni;
36. yr awr hon hefyd, Arglwydd sanctaidd pob sancteiddrwydd, cadw'n ddihalog am byth y tŷ hwn a burwyd mor ddiweddar.”
37. Yn awr, dygwyd cyhuddiadau at Nicanor yn erbyn gŵr o'r enw Rasis, un o henuriaid Jerwsalem. Yr oedd yn wladgarwr, dyn â gair da iawn iddo ac a elwid yn “Dad yr Iddewon”, ar gyfrif ei gefnogaeth iddynt.
38. Oherwydd yn nyddiau cynnar y gwrthryfel yr oedd wedi cael ei gyhuddo o arfer Iddewiaeth, ac yr oedd wedi peryglu ei gorff a'i einioes trwy ei sêl ddiflino dros y grefydd honno.
39. Yn ei awydd i wneud ei elyniaeth tuag at yr Iddewon yn amlwg, anfonodd Nicanor dros bum cant o filwyr i'w gymryd i'r ddalfa;
40. oherwydd credai y byddai trwy ei gymryd yno yn taro ergyd galed yn erbyn yr Iddewon.
41. Yr oedd y fyddin hon ar fedr cipio'r tŵr ac wrthi'n ceisio gwthio'i ffordd trwy'r porth allanol, gan alw am ffaglau i danio'r drysau. Gan ei fod wedi ei amgylchynu, trodd Rasis ei gleddyf arno'i hun;
42. fel dyn o dras, dewisach oedd ganddo farw na chwympo i ddwylo'r pechaduriaid hynny, i'w sarhau a'i ddiraddio ganddynt.
43. Ond gwyrodd ei ergyd ym mrys yr ymdrech, ac wrth i'r milwyr dorri i mewn trwy'r pyrth rhedodd y dyn anrhydeddus hwn i ben mur y tŵr a'i luchio'i hun yn ddiofn i lawr i'w canol.
44. Ond camasant hwy'n ôl yn gyflym, a gadael bwlch, a disgynnodd ef i ganol y lle gwag.
45. Ond yr oedd yn dal yn fyw, ac â'i ysbryd ar dân fe gododd ar ei draed; ac er bod ei waed yn pistyllu allan a'i glwyfau'n erchyll, fe redodd heibio i'r milwyr a sefyll ar ben craig serth.
46. Yr oedd erbyn hyn wedi colli pob diferyn o waed, ond tynnodd ei goluddion allan, a chan gydio ynddynt â'i ddwy law, lluchiodd hwy at y milwyr. Yna, gan alw ar Benarglwydd einioes ac anadl i'w hadfer yn ôl iddo eto, ymadawodd â'r fuchedd hon yn y ffordd a ddisgrifiwyd.